Jaaroverzicht TRIGG 2025

Hoofdonderzoeker Anton De Spiegeleer presenteerde op 28 maart 2025 het jaaroverzicht van TRIGG. Hieronder kan je zijn uiteenzetting terugvinden.

Goedenavond beste sympathisanten van TRIGG,
Mensen met een hart voor kwaliteitsvolle ouderenzorg,

Eerst en vooral dank aan pr. Bert aalmoezenier van het UZ voor de gastvrije ontvangst in deze mooie kapel. Hoewel Bert geen geriater of zorgverlener is in de medische zin van het woord, legt hij zonder twijfel zijn gewicht in de schaal om dag in, dag uit klaar te staan voor onze oudere en zieke medemensen op de momenten in het leven die er het meest toe doen.

Vorig jaar kwamen we samen in de kapel om TRIGG boven de doopvont te houden. TRIGG, Translational Research for Immunosenescence, Gerontology & Geriatrics?of, eenvoudiger gezegd, een trigger voor kwaliteitsvolle veroudering. In één jaar tijd hebben we grote stappen gezet. Vanavond overlopen we die graag met jullie met daarbij ook nieuwe inzichten in veroudering en de aanpak hiervan. We stellen ook enkele mensen voor van onze onderzoeksgroep. Aansluitend zal R&P de opbrengst van hun vernissage overhandigen, gevolgd door een optreden van kleinkunstartiest Eddy Peremans. Oorspronkelijk zou Roel Van Bambost voor ons optreden, maar helaas kreeg hij twee weken geleden een beroerte, waardoor hij niet mag optreden. Ik heb hem gesproken, en hij baalt er zelf enorm van dat hij er vanavond niet bij kan zijn. Gelukkig heeft Eddy zijn zegen gekregen om het optreden over te nemen. We wensen Roel een spoedig herstel en hopen hem volgend jaar hier te mogen verwelkomen. Na de muziek lessen we de dorst met een creatie van granen, hop en bio-actieve gist, vakkundig samengebracht door de monniken van Orval. Broodjes en versnaperingen zijn ook voorzien.

Vanavond wil ik jullie updaten over vijf grote onderzoekslijnen, zoals vermeld in het programmaboekje. Wat deze vijf projecten gemeen hebben, is hun focus op mobiliteit en spierkracht?cruciale factoren voor een zelfstandige en kwalitatieve oude dag. Concreet richten we ons op de preventie en behandeling van sarcopenie, een aandoening die versnelde spierveroudering veroorzaakt en meer dan 10% van de gepensioneerden (65+) treft. Hoewel sarcopenie centraal staat in ons onderzoek, is ons uiteindelijke doel breder: de aanpak van versnelde veroudering als geheel. Sarcopenie is immers niet op zichzelf staand, maar een duidelijke uiting binnen het bredere spectrum van verouderingsprocessen. Dit sluit aan bij een internationale trend binnen het ageing-onderzoek, waarbij de focus verschuift van individuele verouderingsziekten?zoals sarcopenie en dementie?naar de onderliggende mechanismen van versnelde veroudering, de hallmarks of ageing. Dit onderzoeksveld staat bekend als Geroscience. Binnen Geroscience worden verschillende strategieën onderzocht om de biologische veroudering (ook biologische klok genoemd als verschillend van chronologische leeftijd of klok) te vertragen. Voorbeelden hiervan zijn ontstekingsremmende medicatie zoals statines?bekend als cholesterolverlagers?of senolytica zoals quercetine, een stof die voorkomt in kappertjes, appels en uien en helpt bij het opruimen van verouderde, ontregelde cellen (senescente cellen). Daarnaast blijkt calorische restrictie?een chronisch beperkte calorie-inname (ca. 25% minder dan normaal) met behoud van alle essentiële voedingsstoffen?een geroprotectief effect te hebben, dat wil dus zeggen een langer en gezonder leven. Recent ontwikkelde medicijnen zoals Ozempic en Mounjaro spelen hierop in.

Dat brengt me bij de eerste grote onderzoekslijn: drug repurposing van statines. Het ontwikkelen en op de markt brengen van nieuwe geneesmiddelen tegen sarcopenie?of breder, tegen versnelde veroudering?is een enorme uitdaging. Dit komt door de hoge kosten van medicijnontwikkeling, de veiligheidsrisico?s bij ouderen die extra gevoelig zijn voor bijwerkingen, en de lange doorlooptijd voordat een nieuw geneesmiddel goedgekeurd wordt. Drug repurposing biedt hier een interessante alternatieve route: hierbij onderzoeken we of bestaande, goedgekeurde medicijnen kunnen worden ingezet voor andere indicaties dan waarvoor ze oorspronkelijk ontwikkeld zijn. Statines staan bekend als cholesterolverlagers, maar we weten inmiddels dat ze ook geroprotectieve effecten hebben, waaronder ontstekingsremmend. Samen met de Universiteit van Basel, en meer specifiek het mobiliteitscentrum van het Felix Platter Geriatrisch Ziekenhuis, bestuderen we de impact van statines op sarcopenie. In een publicatie die binnenkort verschijnt, tonen we aan dat statines de veroudering lijken te versnellen of te vertragen, afhankelijk van welke andere medicatie een oudere persoon gebruikt. Zodra de publicatie beschikbaar is, zullen we deze ook op onze website delen. Het komende jaar willen we hier nog een stap verder ingaan en een interventionele studie voorbereiden.

De tweede grote onderzoekslijn is het Muscle & Mobility-programma, waarin 70-plussers een traject kunnen doorlopen in het UZ om gepersonaliseerde diagnostiek en interventies te krijgen met als doel hun spierkracht en mobiliteit te optimaliseren. Nieuwe patiënten worden op één dag multidisciplinair geëvalueerd door een geriater, fysisch geneeskunde-arts, kinesist en verpleegkundige. Zo krijgen we een volledig beeld van de factoren die bijdragen aan verminderde spierkracht en mobiliteit. We voeren diverse metingen uit, waaronder:

• Spiermassa via bio-elektrische impedantie (hier zien jullie dit toestel toestel tonen).
• Gedetailleerde spierkracht met een Biodex-systeem.
• Ganganalyse met drukplaten en camera?s.
• Slaapkwaliteit via wearables.
• Botsterkte met een botdensiteitsscanner. Botten en spieren zijn nauw met elkaar verbonden; we zien dan ook vaak osteoporose bij mensen met sarcopenie en omgekeerd.

Op basis van deze uitgebreide diagnostiek wordt een behandelplan opgesteld en besproken met de patiënt, met opvolging om de X maanden. Dit behandelplan kan bestaan uit:

• Medicatiewijzigingen, zoals vitamine D- of testosteronsuppletie bij patiënten met een tekort, of botversterkende medicatie zoals romosozumab.
• Voedingsadvies.
• Aangepast schoeisel of steunzolen.
• Gerichte kinesitherapeutische interventies.

Met het Muscle & Mobility-programma willen we afstappen van het vaak simplistische advies aan ouderen om ?gewoon wat meer te bewegen.? Bij een 40-jarige die zijn fysieke prestaties wil verbeteren, kijken we ook naar voedingssupplementen, aangepast schoeisel en specifieke trainingsprogramma?s om zelfs minimale vooruitgang te boeken. Die marginale winsten kunnen bij ouderen echter het cruciale verschil maken tussen een val met fracturen en verlies van zelfstandigheid, of nog een extra jaar zelfstandig blijven.

Dit brengt me naadloos bij de derde grote werf: BFR-therapie, oftewel Blood Flow Restriction (bloedstroombeperking). Zoals de naam al aangeeft, verminderen we bij deze methode de bloedtoevoer naar bepaalde spieren, waardoor ze in een zuurstofarm (anaeroob) milieu moeten werken. Raoul De Smet, onze huiskinesist, heeft hier een BFR-toestel bij de hand (Raoul toont het toestel). We plaatsen deze banden rond beide bovenbenen van de patiënt en laten hen vervolgens stappen. Normaal gesproken is wandelen een lichte inspanning waarbij de beenspieren voldoende tijd hebben om zuurstof uit de bloedsomloop op te nemen ? met andere woorden, wandelen is een aerobe activiteit. Hoewel aerobe oefeningen gunstig zijn voor de algemene conditie en het hart, dragen ze weinig bij aan spieropbouw. Om spiermassa op te bouwen, zijn klassiek zware krachtoefeningen nodig ? denk aan gewichtheffen in de fitness. Hierbij hebben de spieren onvoldoende tijd om zuurstof uit de bloedsomloop te halen, waardoor ze overschakelen op een anaeroob energiesysteem. Dit anaerobe proces stimuleert spiergroei. Voor sarcopene patiënten, die vaak niet in staat zijn om zware krachtoefeningen te doen ? bijvoorbeeld door gewrichtspijn bij artrose ? biedt BFR-therapie een innovatieve oplossing. In plaats van zware gewichten te tillen, creëren we kunstmatig een zuurstofarm milieu rond de spieren door de bloedtoevoer tijdelijk te beperken. Dit bootst het effect na van zware krachttraining en stimuleert zo spieropbouw, zonder de gewrichten extra te belasten. Ook hier hebben we veelbelovende resultaten behaald, die in de komende maanden gepubliceerd zullen worden.

De vierde grote werf is een internationaal onderzoeksproject in samenwerking met wetenschappers uit Gda?sk, Rome en Harvard. Ik kan alvast verklappen dat het onderzoek zich richt op de link tussen sarcopenie en bacteriën in de mond. Voor een verdere toelichting geef ik graag het woord aan onze TRIGG-huistandarts, prof. Martijn Lambert. XXX Dankjwel Martijn.

En dan nog de vijfde hoofdwerf: het Geriatricians-on-the-Move (GOM) programma. Zoals de naam al aangeeft, draait dit initiatief om het brengen van geriatrische zorg naar bewoners van woonzorgcentra, in plaats van hen naar het ziekenhuis te laten komen. Met dit programma streven we naar een meer duurzame ouderenzorg, waarbij duurzaamheid wordt bekeken vanuit de drie P?s:

• People: Alle senioren, zowel nu als de toekomstige senioren, moeten toegang hebben tot de beste geriatrische zorg. Op dit moment vormt transport naar het ziekenhuis voor consultaties of hospitalisaties vaak een zware belasting en drempel voor bewoners van woonzorgcentra. Door als geriaters ter plaatse te gaan, maken we geriatrische zorg niet alleen toegankelijker, maar ook effectiever, omdat we een vollediger beeld krijgen?denk aan de observaties van het zorgpersoneel en de thuissituatie van de patiënt.
• Planet: Transport is wereldwijd een van de grootste CO?-uitstoters. Door op één dag meerdere patiënten in een woonzorgcentrum te zien in plaats van hen individueel naar het ziekenhuis te laten vervoeren, verlagen we de CO?-uitstoot tot 50 keer in vergelijking met traditionele ziekenhuisconsultaties.
• Profit: Hoewel "profit" misschien een beladen woord lijkt in de gezondheidszorg, is betaalbaarheid essentieel om ook toekomstige generaties van hoogwaardige geriatrische zorg te voorzien. Met het GOM-model vermijden we onnodige hospitalisaties en de complicaties die hiermee gepaard gaan, zoals ziekenhuisinfecties en hospitaalverwardheid, wat aanzienlijke kostenbesparingen oplevert.

Wie meer wil lezen over dit programma, kan onze recente publicatie in een van de Lancet-tijdschriften terugvinden op onze website.

Hoewel ik zojuist de vijf grote werven heb besproken waarin we zeer actief zijn, lopen er ook enkele veelbelovende, recent opgestarte projecten waar ik jullie hopelijk volgend jaar meer over kan vertellen. Zo werken we samen met het HIV-team onder leiding van collega Marie-Angélique De Scheerder om versnelde veroudering bij mensen met HIV in kaart te brengen en?na multidisciplinair overleg?gerichte interventies op te starten. Daarnaast onderzoeken we versnelde veroudering bij diabetes, een project dat wordt geleid door collega Calders. Tot slot wil ik ook het Gezondheidsmonitor-project vermelden, waarbij we de gezondheidsparameters van 20.000 Gentenaars in kaart brengen, in samenwerking met collega?s uit verschillende disciplines. Je hoort het, we hebben geen stil gat.

Afsluiten doe ik graag met een dankwoord aan ons TRIGG-onderzoeksteam. Naast onze seniors, prof. Lambert en mezelf, wil ik ook prof. Nele Van Den Noortgate, diensthoofd geriatrie; prof. Evelien Wynendaele en prof. Bart De Spiegeleer van het DruQuaR-lab aan de faculteit Farmaceutische Wetenschappen; en prof. Dirk Elewaut, diensthoofd reumatologie, bedanken ? al moet Dirk zich vandaag helaas verontschuldigen. Deze collega?s zetten zich dagelijks in om jonge TRIGG-onderzoekers te begeleiden, nieuwe onderzoeksprojecten op te starten, en financiering aan te vragen. Dit jaar hebben we onder andere een FWO-onderzoeksproject binnengehaald en twee doctoraatsbeurzen verkregen, wat een bovengemiddelde prestatie is waar we fier op zijn. Daarnaast waken ze over de kwaliteit van ons onderzoek. Een speciale dank gaat ook uit naar prof. Mirko Petrovic, geriater en trouwe steunpilaar van TRIGG sinds het begin. We hopen dat we ook na je emeritaat op jou kunnen blijven rekenen! Verder wil ik onze TRIGG-PhD-studenten in de kijker zetten: Amélie, apotheker, die vorige week met succes haar doctoraat verdedigde ? het allereerste TRIGG-doctoraat! ?; Liesbeth, arts en klinisch coördinator van SaMu; en onze twee nieuwe doctoraatsstudenten, Jing en Petar. Jing werkt met sarcopene cellen en muismodellen, terwijl Petar zich richt op de bio-analytiek van microbiële peptiden. Tot slot een woord van dank aan onze studenten geneeskunde, farmacie en bewegingswetenschappen, die met hun inzet niet alleen zichzelf ontplooien, maar ook bijdragen aan een toekomst waarin ouder worden gepaard gaat met levenskwaliteit.

Tot slot, een hartelijke dank aan iedereen die op één of andere manier heeft bijgedragen aan de "trigger" voor een kwaliteitsvolle oude dag. Ik denk hierbij aan de deelnemers van onze studies, de directie en het personeel van de woonzorgcentra ? in het bijzonder KT Melle, Ramen & Poel in Gent en dienstenresidentie Mayflower in Gent. Ook een grote dank aan het UZ Gent, hier vertegenwoordigd door prof. Vandewoude en prof. Eecklo van de directie. Daarnaast wil ik de mensen bedanken die ons het afgelopen jaar financieel gesteund hebben, evenals jullie, onze aanwezigen vandaag, en de sponsors van dit event, die jullie in het programmaboekje terugvinden en hier ook aanwezig zijn. Dank om na het concert even bij hun standen langs te gaan.

Een bijzondere dank aan onze hoofdsponsors:

• EuroMedix, een internationale pionier op het vlak van bio-elektrische impedantie-toestellen voor de bepaling van spier- en vetmassa bij ouderen;
• UCB, die sterk inzet op osteoporose-therapie, naast hun andere geneesmiddelen;
• Pfizer, een belangrijke voortrekker op het gebied van respiratoire vaccins voor ouderen, naast hun andere geneesmiddelen.

Dat brengt ons naar deel 2 van vanavond: Herwig ik geef het woord graag aan jou.

Ondertussen staan Eddy en Harald te popelen om ons te doen wegdromen bij Vlaamse poezie. Eddy behaalde verscheide prijzen als gitarist waaronder de Pro Civitate prijs. Hij is al 33 jaar de gitarist en muzikale rechterhand van Jan De Wilde. En Eddy is als gitaarvirtuoos en zanger ook actief bij Duo Dès (met Soetkin Baptist), Kris Baert en Strijkrover (met Renke Van Impe (cello) en Yanouh Van Ermen (viool). En hij leverde ook al aardig wat CD?s af: ?Pyromaan? (Per&Man met Philippe Thuriot en Mario Vermandel), ?Stilleven" (Peremans en Roose), ?La Passionata?(BRT-productie met Nora Nijs met muziek op basis van gedichten van Ivo Van Strijtem en Koen Stassijns). En natuurlijk niet te vergeten: de CD?s ?4 Maten? (2009) en ?Singlebel?n? (2019) van KOKhER himself. Eddy en Harald we dragen ons graag aan jullie over.

Sponsors